Dat digitaal het toverwoord is van deze tijd weet iedereen. We kunnen er geen genoeg van krijgen, lijkt het.
In 'opleidingenland' is het niet anders. Elke opleiding moet digitaal. HBO-er of stratenmaker? Digitaal zul je leren. Dat is de toekomst. Toch?
Maar digitaal is alleen maar media! Een (nieuwe) drager van informatie. Begrijp me niet verkeerd, Ik ben de eerste om toe te geven (en er gebruik van te maken om-) dat digitale media een geweldige mooie en aanvullende toepassing is naast alles wat er al bestaat.
Maar moet ALLES digitaal? De bureau's schieten uit de grond. De ene aanbieder na de andere. Naast alle didactische mogelijkheden die het digitale medium ons biedt heeft 'online' nog een andere (o, zo gewilde) eigenschap: (slechte) digitale lessen zijn relatief goedkoop! Dat maakt dat het zich verspreid als een onuitroeibaar onkruid. Zeker als bedrijfsopleiding. Digitaal leren hoe je een wegafzetting maakt in de praktijk? Digitaal sta je weer op als je het fout hebt gedaan...maar in de echte praktijk kun je dat op je dan platgereden buik schrijven. Even snel op je mobiel kijken? Vergeet het maar.
Weer stappen we in de dezelfde valkuil
Is dit fenomeen - van nieuwe media bombarderen tot de wonderoplossing- nieuw? Nee, dat niet. De oudere lezers zullen met veel plezier terugdenken aan de tijd dat televisie volwassen was geworden en de commerciële "vernieuwers" hiermee aan de haal gingen. De Teleac-cursus was geboren. Hele volksstammen zaten met de tv aan te eten (dat was Teleac-uitzendtijd) om Spaans, Frans of Engels te leren. Iedereen die begrijpt hoe taalonderwijs in elkaar zit snapt dat dit redelijk te doen moet zijn. Maar gesteund door dit magere 'succes' begon men een wereld aan onderwerpen toe te voegen. De meeste mensen begonnen enthousiast aan een cursus maar de meeste voltooiden hem niet. Halverwege was je de draad kwijt, ging het te snel of was het niet te onthouden. Teleac is niet meer. De enigen die er beter van zijn geworden zijn de makers. Televisie; mooi medium maar gefaald als opleider.
Ook werd de overheadprojector uitgevonden. Voorbewerkte sheets op een lichtbak. Weer ging de hele didactische wereld los. Alles moest op een sheet. Absoluut dieptepunt was wel de notoire sheetdraaier. De man die zich docent noemde en met een centimeters dikke sheetmap het lokaal betrad en zwijgend de eerste 'welkom' sheet oplegde met zijn naam en de cursustitel.
En om het laatste restje lerend vermogen uit zijn toehoorders te 'meppen' begon hij (of zij) daarna elke tekst op elke sheet hardop voor te lezen van achter uit de klas. Maar ja, sheets waren nieuw en modern (en makkelijk voor de zwakke docent). Inmiddels weet elke deskundige dat (powerpoint-)sheets prima zijn voor het klassikaal projecteren van een vooraf gemaakte (tijdsintensief) voorbeeld dat zichtbaar moet zijn over langere (verwerkings-)tijd in de klas. Maar Overhead-onderwijs? Ook dat bleek niet te bestaan.
Weet weet nog dat daarna Powerpoint werd geïntroduceerd? Dat was pas mooi om op een sheet af te drukken. In de beginfase bracht het in ieder geval mooiere en meer educatieve plaatjes op de overheadprojector. Als snel kwam de digitale variant van de overhead; de beamer. Weg met die 'oude' projector. Bureau's werden opgericht voor het professioneel vormgeven van powerpointpresentaties. Hele hordes van 'wanna be docenten' die hun hele lessen en cursussen " op de laptop - of nog hipper- op de stick of cloud-" hadden staan. Eigenlijk was/is powerpoint niets anders dan een digitale overheadprojector. Met dien verstande dat de presentatie (stijl, kleur e.d.) en bediening veel beter is. Prima voor het presenteren/projecteren van schema's en diagrammen ter ondersteuning van een verhaal maar beter leren doe je er niet van.
En daar gaan we weer!
En nu zijn steeds meer elkaar napratende roeptoeters die, aan wie het maar horen wil, bezweren dat digitaal opleiden een enorm potentieel heeft. Mee eens; maar zij bedoelen vooral commercieel dan! Het verdienmodel van 'digitaal onderwijs' is zo groot dat veel mensen zijn gegrepen door een soort 'goudkoorts". Tel daar bij op dat het in (vooral het beroeps- en bedrijfsonderwijs) toch al niet lekker ging in termen van flexibiliteit en opleidingsrendement en de markt is klaar voor het ontvangen van (weer) een 'wonderoplossing'. Helaas wonderen bestaan niet en veel van de enorme investeringen die nu gedaan worden in het digitaliseren van onderwijs is weggegooid geld.
Natuurlijk heeft de combinatie van alle mediavormen (in de computer of anderszins) een enorm potentieel. Iedere echte opleider weet dat variatie van media een belangrijk aspect is van een goede les. Maar alleen als het ingezet wordt ter ondersteuning van een goede didactisch vormgeven les en gegeven door iemand die weet wat hij of zij doet.
Ook digitaal is niet de allesoplosser
Als alleen de combinatie van tekst, geluid, bewegend beeld voldoende zou zijn om echt (automatisch) te kunnen leren waren alle kijkers (inclusief ikzelf) ingenieur geworden door het kijken naar Discovery. Prachtige programma's en waarheidsgetrouw maar terwijl ik enorm gemotiveerd zit te kijken word ik wel ge- entertaint maar niet geschoold.
Helaas. We kijken meestal met genoegen, zijn geïnteresseerd (en gemotiveerd) maar de volgende dag weten we zeker 70% niet meer. Laat staan dat we iets mee zouden kunnen.
Tenzij het een cursus computergebruik (o.i.d.) is bestaat ook 'computeronderwijs' niet als didactische werkvorm.
Nieuwe tijden tekenen zich af. Ik heb veel ' digitale cursussen' gezien waarbij er niets anders dan een lesboek online word gezet. Hier en daar opgeleukt met een (veel te lange) videostream die net de kern van het leerdoel niet raakt. Maar ook docenten die live online hun ding proberen te doen. Toch een beetje lastig als ze dan een plaatje omhoog houden en onhandig met hun vinger het onderwerp aanwijzen. Halverwege de volgende tekst roepende: "oh jongens, ik hoor van de regisseur (ja ja) dat Piet uit De Peel een vraag heeft over het vorige". En veel smartborden blijken, ondanks hun absoluut geweldige toepassingsmogelijkheden, vooral gebruikt te worden als 'digitaal whiteboard'.
Is er dan echt niets mogelijk met internet?
Natuurlijk net als het juiste gebruik van een smart-bord heeft internet een enorm potentieel. Maar dan moeten partijen eerst inzien dat er een verschil is tussen 'oude didactische werkvormen' online zetten en de computer inzetten als facilitator van het leerproces. Hoe? Dat ingewikkelde (verander) proces lichten we graag toe in een persoonlijk gesprek.
Wat komt er nu?
Met verdere vernieuwing komt er ook wel weer een reality check over de huidige media. Soms zelfs iets eerder. Zo heb ik begrepen dat je nu bij de betere instituten* in een ruimte ontvangen wordt en dat daar dan live een docent aanwezig is die goed voorbereid en, daar waar zinvol, met goed voorbereide (analoge en digitale) media jou persoonlijk iets leert. Schijnt echt heel erg goed te werken. Pff, moet toch niet gekker worden.
Wel iets bereiken met digitale lesvormen? Maak een afspraak.
* NCOI, LOI, Connex Bedrijfsopleidingen e.a.
Copyright 2018 -2019 (delen met bronvermelding toegestaan)
Dick Hijmensen,
Connex Opleidingen en Advies B.V.
www.connex.nl